Toekomst bakenbomen in Meanderende Maas

Bakenbomen staan langs de oevers van de gekanaliseerde Maas en zijn circa 80 jaar geleden geplant. Bij hoogwater dienden de bomen als baken voor de scheepvaart om de loop van de vaargeul te zien. Er staan bakenbomen langs ongeveer 100 km (bedijkte) Maas van Boxmeer tot Geertruidenberg. Ze staan in een strak ritme, meestal om de 100 meter geplant. Door de bomen is de gekanaliseerde Maas herkenbaar in het landschap.

De huidige bakenbomen zijn Canada-populieren. Onder goede groeiomstandigheden kunnen deze ruim 30 meter hoog worden. Veel van de oorspronkelijke bakenbomen zijn aan het eind van hun natuurlijke levensduur. Er zijn er al veel omgewaaid. Door de hoge leeftijd van de huidige bomen zullen er de komende decennia steeds meer omvallen. Met als gevolg dat de bomen niet meer als een samenhangende structuur, als een bomenlaan, te zien zijn.

De provincie Noord-Brabant is namens provincies Gelderland en Limburg en 14 betrokken gemeenten in overleg met het Rijk om te komen tot een strategie voor de aanplant van een nieuwe generatie bakenbomen van Boxmeer tot Geertruidenberg. Daarmee kan de markante lijn in het landschap voor toekomstige generaties behouden blijven én behoud de Maas haar identiteit.

Meanderende Maas start met nieuwe generatie bakenbomen

De vaargeul van de Maas binnen projectgebied Meanderende Maas maakt onderdeel uit van de 100 km ‘bedijkte Maas’ met op de oevers de bakenbomen. Meanderende Maas is ongeveer een kwart van de totale bakenboomstructuur.

Ook in het projectgebied Meanderende Maas zijn al veel bakenbomen gesneuveld of er zijn bomen aangeplant van een andere soort. Vanuit project Meanderende Maas willen we daarom vooruitlopend op de aanpak voor de gehele bedijkte Maas zorgdragen voor een nieuwe generatie bakenbomen. Door nu te investeren in de aanplant van jonge bomen, ontstaat er straks weer een mooie aaneengesloten lijn in het landschap.

In maart 2022 hebben de wethouders van de gemeenten Wijchen, West Maas en Waal en Oss de eerste drie nieuwe bakenbomen geplant. Om daarmee het belang van de bakenbomen te onderstrepen en aan te geven dat de gemeenten zich hard willen maken voor het behoud van de structuur in te toekomst.

Kap en aanplant van bakenbomen

In project Meanderende Maas combineren we dijkversterking met rivierverruiming voor de bescherming tegen hoogwater in de Maas, vanwege het veranderende klimaat. Daar waar we de oevers verlagen voor waterstandsdaling tijdens hoogwater moeten ook bakenbomen wijken.

Als we de bakenbomen waar we de oevers afgraven op terpjes zouden laten staan, verslechteren de groeiomstandigheden. Ook belemmert het laten staan de waterstandsdaling bij hoogwater, omdat we daar de oever niet kunnen afgraven.

We verlagen de oevers en halen bakenbomen, Canada-poplieren, weg aan de Gelderse zijde van de Maas bij de drempel Appeltern (circa 7) en in de uiterwaard bij Maasbommel (circa 35). Aan de Brabantse zijde verlagen we de oever bij de Ossekamp (circa 6), de oever van De Waarden (circa 14)  en de oeverzone bij Megen (circa 12). De exacte aantallen zijn bekend bij de start van de terinzagelegging.

We willen nu investeren in goede groeiplekken en daarom kiezen we ervoor om nieuwe bakenbomen op het verlaagde maaiveld te gaan planten om de bakenbomenstructuur te behouden.

Om de bakenbomen op de te verlagen oevers te mogen kappen is een kapvergunning noodzakelijk. De kapvergunning gaat ter inzage gelijk met alle andere benodigde besluiten en vergunningen voor project Meanderende Maas. Wanneer dat is, kunnen we nog niet precies zeggen. Dit betekent dat ook de daadwerkelijk kap zelf, zeker niet op korte termijn gaat plaatsvinden.

Als alle stukken ter inzage gaan, inclusief kapvergunning, voor het aanvragen van besluiten en vergunningen om de maatregelen voor de dijkversterking, rivierverruiming en gebiedsontwikkeling uit te mogen voeren, maken we dat uitgebreid bekend.

Zwarte populier

Op de verlaagde oevers planten we een nieuwe generatie bakenbomen, Europese zwarte populieren. Deze populieren zijn geschikt voor het rivierenlandschap. De Europese zwarte populier, Populus nigra, is de meest bedreigde en zeldzame inheemse boomsoort in Europa. In ecologisch opzicht is deze boom veel waardevoller dan de steriele Canada-populier. Het is een waardplant, wat wil zeggen dat heel veel insectensoorten zoals Vliegend Hert of de Grote weerschijnvlinder in de boom hun voedsel kunnen vinden. De Zwarte populier is een kenmerkende soort voor ooibossen; we doen (ook binnen Meanderende Maas) veel moeite om deze bossen langs de Maas te ontwikkelen.

Ook willen we daar waar de bakenbomen blijven staan, nieuwe planten tussen de oude in, zodat langzaam maar zeker de nieuwe bomen het van de oude in het landschapsbeeld over gaan nemen.